بررسی عناصر و مولفه های هویت و فرهنگ ایرانی و اسلامی در گلستان و بوستان سعدی

هویت و فرهنگ از شاخصه هایی است که انسان می تواند با آن خود را بشناسد و به دیگران معرفی نماید. ادبیات گسترده ترین افق فرهنگی است که در خلال گزارش های آن، می توان مولفه های اصلی هویت را که از سرنوشت انسان در اجتماع به ظهور می رسد بازشناخت. مولفه های پربسامد هویت ایرانی، در انواع ادبی با ساختارهای متفاوت، ظهوری مشابه دارند و شاعران و نویسندگان در آثار خود به بازنمایی جنبه هایی از فرهنگ و هویت جامعه ی خویش پرداخته اند. سعدی یکی از اندیشمندانی است که با آگاهی کامل از مبانی فرهنگی ایران اسلامی به بازنمود این فرهنگ عظیم در لابه لای آثار خود اقدام نموده است. این پژوهش به منظور شناخت مولفه های فرهنگ ایرانی و اسلامی و نیز بررسی این عناصر در گلستان و بوستان سعدی تنظیم گردیده است. همچنین شگردهای ادبی ای که سعدی در نگارش این دو اثر از آن ها بهره گرفته تا بتواند معماری فرهنگی خویش را موثرتر انجام دهد، شناسایی و تفسیر شده اند و نیز میزان حضور عناصر فرهنگی در گلستان و بوستان مشخص شده است. در این تحقیق پژوهشگر از روش توصیفی- تحلیلی با ابزار گردآوری کتابخانه ای و با مطالعه ی منابع و مآخذ استفاده کرده و به استخراج مولفه های فرهنگی پرداخته است. این پژوهش در پنج فصلِ کلیات، مبانی نظری، سعدی و روزگار او، بررسی مولفه های فرهنگی در گلستان و بوستان سعدی و نتیجه گیری تنظیم شده است. نتایج نشان می دهد که بیشترین مولفه های فرهنگی که در گلستان و بوستان موجود است عبارتند از خداشناسی، عدل و داد و لزوم دادگری، ستایش میانه روی و اعتدال، تأکید بر خرد و خردورزی، تدبیر و چاره اندیشی، اهمیت علم و تأکید بر دانش اندوزی، نیک نامی، اهمیت سخن و حفظ زبان، رازپوشی و لزوم محافظه کاری، تقدیرگرایی و باور به قضا و قدر، باور به خدایی بودن سلاله ی پادشاهان و ایمان به فره ایزدی، نگرش به جهان بر پایه ی اغتنام فرصت و شادی و شادخواری، ناپایداری جهان و بی وفایی روزگار، یادآوری مرگ و ایمان به رستاخیز، اشرافی گری و تجمل گرایی، بخشش و داد و دهش. کتاب های بوستان و گلستان سرشار از مضامین هویت و فرهنگ ایرانی و اسلامی است به گونه ای که می توان گفت آیینه ی تمام نمای فرهنگ جامعه ی ایرانی محسوب می شود. سعدی با زبانی فصیح و بلیغ و با بکارگیری عناصر زبانی چون ارسال المثل، طنز و نقادی، استشهاد به آیه و حدیث، ایجاز و اختصار کلام، مناظره، حکایت پردازی و بیانی سهل و ممتنع توانسته است مخاطب را مجذوب خویش گرداند و پند و اندرزهای خود را که همه در زمینه ی معماری فرهنگی جامعه ی ایرانی است در جان خوانندگان اثرگذار گرداند